در گفت‌وگو با ایران تئاتر عنوان شد
نمایشنامه‌نویسی لرستان؛ هنری در سایه مانده ضرورت تاسیس خانه نمایشنامه‌نویسان
نویسنده لرستانی، معتقد است با وجود ریشه‌های عمیق فرهنگی و تاریخی در لرستان، نمایشنامه‌نویسی این استان همچنان در حاشیه مانده است، هنری که می‌تواند روایتگر هویت زاگرس باشد، به نهالی ضعیف تبدیل شده است
به گزارش خبرنگار ایران تئاتر در لرستان، در پهنه پر رمز و راز زاگرس، جایی که تاریخ ۶۳ هزار ساله و صدای فرهنگ و هویت دیرینه آن به جان آدمی می‌نشیند، ادبیات نمایشی لرستان سال‌هاست راهی سخت و پر سنگلاخ را می‌پیماید.
در سال‌های اخیر، بحث تئاتر و نمایشنامه‌نویسی در لرستان همواره با اما و اگرهای بسیاری همراه بوده است. این عرصه با وجود چهره‌های مستعد و ظرفیت‌های فرهنگی چشمگیر، همچنان با چالش‌های جدی در حوزه زیرساخت، آموزش، نقد و حمایت مالی دست و پنجه نرم می‌کند؛ اما نویسندگان و هنرمندانی بی‌ادعا با وجود تمام محدودیت‌ها و کمبودها، چراغ هنر نمایش را در این دیار روشن نگه داشته‌اند.
به همین بهانه، سراغ آریان شعبان، نمایشنامه‌نویس و کارگردان و بازیگر سینما و تئاتر لرستانی رفتیم تا وضعیت فعلی، نقاط ضعف، چالش‌ها و افق‌های پیش‌روی نمایشنامه‌نویسی در لرستان را واکاوی کنیم.
نمایشنامه‌نویسی در لرستان؛ نهالی که آب و نور کافی نگرفته است
شعبان، وضعیت نمایشنامه‌نویسی لرستان را به نهالی تشبیه می‌کند که در خاکی مستعد ریشه دوانده؛ اما هنوز به آب و نور کافی دست نیافته است؛ نهالی که برای قد کشیدن و بالیدن به حمایت و مراقبت پیوسته نیاز دارد.
وی نبود آموزش‌های تخصصی و زیرساخت‌های حرفهای را یکی از بزرگ‌ترین ضعف‌های این حوزه دانست و افزود: در لرستان نه دانشکده یا مرکز تخصصی داریم که نمایشنامه‌نویسی را به‌صورت علمی آموزش دهد، نه کارگاه‌های مستمری وجود دارد که نویسنده‌ها مهارت خود را ارتقا دهند. بسیاری از نمایشنامه‌نویسان خودآموخته‌اند و همین باعث می‌شود آثار بیشتر شبیه روایت‌های شفاهی و قصه‌های محلی باشند تا متونی با ساختار دراماتیک قوی و پرکشش.
این نویسنده لرستانی با اشاره به اینکه این ضعف آموزشی سبب شده شخصیت‌پردازی‌ها اغلب تک‌بعدی و ساختار دراماتیک آثار ساده و خطی باشند، افزود: این موضوع مانع شکل‌گیری ارتباط عمیق مخاطب با نمایشنامه‌ها می‌شود.
چالش‌های ریشه‌دار؛ از مشکلات معیشتی تا نبود جریان نقد
شعبان با بیان اینکه نمایشنامه‌نویسان لرستان نه فقط با ضعف زیرساختی آموزشی؛ بلکه با مشکلات اقتصادی جدی و کمبود حمایت‌های صنفی روبه‌رو هستند، افزود: وقتی مسائل معیشتی و نبود امنیت شغلی دغدغه روزمره نویسنده‌هاست، طبیعی است که تمرکز بر خلق اثر عمیق و ماندگار سخت می‌شود.
وی ادامه داد: در کنار این، فضای فرهنگی محافظه‌کار، محدودیت‌های سانسور و حتی خودسانسوری هم مزید بر علت هستند، درامی که نتواند اعتراض، نقد یا افشاگری کند، جان و رمق لازم را نخواهد داشت.
این کارگردان لرستانی گفت: نبود نهادهای صنفیِ قوی و انجمن‌های فعال موجب شده نویسندگان حس تنهایی و بی‌پناهی داشته باشند و حتی اگر اثری شاخص بنویسند، کمبود سالن‌های استاندارد و امکانات تمرینی امکان دیده شدن و اجرا را محدود می‌کند.
ضعف ساختاری در ادبیات مکتوب نمایشنامه‌نویسی لرستان
شعبان، یکی دیگر از موضوعات قابل‌تأمل در نمایشنامه‌نویسی لرستان را وضعیت بسیار ضعیف و پراکنده ادبیات مکتوب در حوزه نمایشنامه‌نویسی دانست و افزود: نمایشنامه‌های بومی خیلی کم منتشر می‌شوند و اغلب از لحاظ کیفی هم قابل‌دفاع نیستند. با نبود نقد و پژوهش تخصصی، نویسنده‌ها نه دیده می‌شوند و نه فرصت رشد فکری و حرفهای دارند. وقتی پایه مکتوب و پژوهشی این هنر سست باشد، کل ساختار هنر نمایش لرستان هم شکننده می‌شود.
حمایت‌ها پراکنده و کوتاه‌مدت، بی‌اثر بر رشد واقعی هستند
وی حمایت‌های مالی و معنوی موجود را ناکافی و پراکنده دانست و افزود: چند جشنواره با بودجه اندک برگزار می‌شود اما تداوم، برنامه‌ریزی و حمایت هدفمند وجود ندارد.
شعبان با اشاره به اینکه عدم حمایت مالی مستمر و هدفمند، مهم‌ترین عامل عقب‌ماندگی نمایشنامه‌نویسی بومی است، افزود: نویسندگان ما عملاً نه راهی برای معیشت هنری پایدار و نه انگیزه و امیدی برای تجربه و بالندگی دارند.
وی با بیان اینکه رسانه‌های تخصصی نقد، معرفی و تشریح آثار بومی بسیار نادر هستند، افزود: مجموع این عوامل انگیزه نویسندگان را کاهش داده و سبب مهاجرت یا گوشه‌نشینی استعدادها می‌شود.
توجه نمایشی و شعاری به نمایشنامه‌های بومی
این هنرمند لرستانی گفت: موضوع توجه به نمایشنامه‌های بومی، بیش از آنکه در روندهای عملی و موثر متجلی شود، جنبه‌ای شعاری و سطحی پیدا کرده است. چنین آثاری اغلب در حاشیه قرار می‌گیرند و با برچسب «محلی» یا «بومی» به حاشیه رانده می‌شوند. در حالی که می‌توانند هویت و روح فرهنگی استان را به گونه‌ای زنده و امروزی روایت کنند و حتی قابلیت جهانی‌شدن داشته باشند، اما خلاقیت و جسارت لازم برای بازخوانی این میراث کمتر دیده می‌شود.
ظرفیت‌های بالای نمایشنامه‌نویسی در لرستان
شعبان با اشاره به اینکه نمایشنامه‌نویسی در لرستان ظرفیت‌های بسیار خوبی دارد؛ اما به خاطر ضعف‌های ساختاری آموزشی و حمایتی، هنوز راه زیادی دارد تا به جایگاه واقعی خود برسد، افزود: اگر آموزش تخصصی، حمایت مستمر و نهادهای صنفی قوی داشته باشیم، می‌توانیم صدای تازه‌ای از دل این سرزمین به هنر ایران برسانیم و جلوی مهاجرت استعدادها را بگیریم.
لزوم برگزاری کارگاه‌های تخصصی نمایشنامه‌نویسی در لرستان
وی برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های تخصصی را یکی از اساسی‌ترین راه‌های رشد در این عرصه دانست و افزود: برگزاری این کارگاه‌ها به صورت مستمر با حضور اساتید حرفهای - حتی به صورت آنلاین - برای آموزش ساختار درام، شخصیت‌پردازی و تکنیک‌های نوین ضرورت دارد.
ضرورت تاسیس خانه نمایشنامه‌نویسان لرستان
شعبان بر ضرورت تاسیس یک خانه نمایشنامه‌نویسان مستقل نیز تأکید کرد و گفت: تأسیس یک خانه مستقل برای نمایشنامه‌نویسان که وظیفه حمایت نقد، انتشار آثار و ایجاد یک فضای صنفی فعال را برعهده بگیرد، می‌تواند نقطه عطفی برای پیشرفت باشد.
مسائل مالی و دغدغه‌های معیشتی نویسندگان هم از موضوعات مورد اشاره این هنرمند لرستانی بود و گفت: اختصاص وام یا کمک‌هزینه‌های مالی مستقل باعث می‌شود نویسنده‌ها آزادانه و با انگیزه بنویسند و دغدغه معیشتی، مانع خلق آثار نشود.
وی، جشنواره‌های تخصصی با داوری حرفهای و نگاه پژوهشی را بستر مهمی برای کشف و پرورش استعدادها دانست و بر استفاده از فضای مجازی و نشر الکترونیک نیز تاکید کرد و افزود: چه بسا وقتی سالن‌های استاندارد در استان کم هستند، فضای مجازی و نشر دیجیتال می‌تواند راهی برای معرفی و نقد آثار باشد.
بازخوانی خلاقانه اسطوره‌ها و فرهنگ بومی با نگاه نو رسالت هنرمندان لرستانی
شعبان، بازخوانی خلاقانه اسطوره‌ها و فرهنگ بومی لرستان با زبانی نو و ساختاری دراماتیک را رسالتی جدی برای هنرمندان امروز دانست و گفت: این مهم باید در اولویت باشد، باید قصه‌ها را روی صحنه زندگی کنیم، نه اینکه فقط روایتگر آنها باشیم.
هنرمندان روایتگر زندگی، درد و امید مردم هستند
وی با تاکید بر اینکه اینجا در دل زاگرس و قصه‌های کهن، لرستان فقط نویسنده و بازیگر نیستیم، افزود: ما روایتگر زندگی، درد و امید مردمی هستیم که هنوز حرفهای ناگفته زیادی دارند؛ باور داریم نمایشنامه‌نویسی یعنی ساختن پلی بین گذشته و حال، با این حال چالش‌هایی همچون نبود آموزش درست، فقدان حمایت مالی و معنوی، کمبود سالن‌های استاندارد، سانسور و خودسانسوری، هیچکدام نباید مانع باشد باید بلکه قوی‌تر و خلاق‌تر پیش برویم.
نمایشنامه‌نویسی یعنی جان دادن به کلمات
شعبان افزود: نمایشنامه‌نویسی یعنی جان دادن به هر کلمه، زنده‌کردن هر دیالوگ که باید نفس بکشد، مخاطب را بلرزاند و او را وادار به دیدن و فکر کردن کند، بنابراین ما فقط راوی قصه‌ها نیستیم، قصه‌ها را زندگی می‌کنیم، آنها را بر صحنه می‌آوریم و دل مردم را میزبانی می‌کنیم.
تئاتر لرستان بیش از هر زمان دیگری به پناهگاهی برای حمایت نیاز دارد
وی با بیان اینکه تئاتر لرستان بیش از هر زمان دیگری به ایجاد فضاهای آموزشی حرفهای نیاز دارد، افزود: ما به خانه‌ای گرم و صمیمی برای نمایشنامه‌نویس‌ها و هنرمندان نیاز داریم؛ پناهگاهی که نه تنها حمایت کند، بلکه به نقد و رشد هنرمندان کمک کند و آثارشان را به جهان معرفی کند.
جشنواره‌های تئاتر باید محل پژوهش، بازآفرینی و یادگیری باشند
شعبان افزود: یک جشنواره تئاتر امروز نباید تنها صحنه‌ای برای رقابت باشد؛ بلکه باید محلی باشد برای پژوهش، یادگیری و بازآفرینی باشد.
تئاتر می‌تواند امیدها را زنده کند
این کارگردان لرستانی گفت: ایمان دارم تئاتر زبانی است که می‌تواند دیوارها را فرو بریزد، سکوت‌ها را بشکند و امیدها را زنده کند. هر نویسنده، هر بازیگر، هر کارگردان چراغی است که می‌تواند جنبه‌ای از تاریکی را روشن کند. با همدلی و تلاش جمعی می‌توانیم نهال هنر نمایش را در این خاک پرثمر بارور کنیم و سایه‌سار فردایی روشن بسازیم. امروز زمان آن است که دست به دست هم دهیم، صدای یکدیگر را بشنویم و برای فردایی بهتر بجنگیم. از هر شکست بیاموزیم و هر پیروزی را جشن بگیریم. باید به خود و هنرمان ایمان داشته باشیم، چرا که ما خود روایتگر فرداییم.
