نگاهی گذرا به بازیگری
اصول و تکنیک‌های بیان در بازیگری
یکی از کوشش‌های عجیب بازیگران در جهان سینما و تئاتر، تلاش برای بیان بهتر است. اصول و تکنیک‌های بیان در بازیگری امری مهم محسوب می‌شود. هر علم یا تخصصی به دنبال رشد و توسعه، علوم و فناوری زبان خاص خود را خلق می‌کند. یکی از مهم‌ترین قسمت‌های دنیای بازیگری بیان و بدن اوست.
تا بتواند همراه با حس و حالش نقشی که می‌خواهد را جلو ببرد. یکی از اساتید بیان به نام اونجلین مچلین در این زمینه می‌گوید: «ماهیت بیان امری فیزیکی ست» و در ادامه تأکید می‌کند شرط اصلی بیان استفاده ماهرانه از گوش است. اصولاً کسانی که تصمیم دارند وارد دنیای بازیگری بشوند سعی در تقلید بیان بازیگری سرشناس دارند اما باید به آن‌ها گفت به‌جای تقلید از بیان دیگران باید به ماهیت و چگونگی ایجاد آن پی برد.
فن بیان
همه ما در زندگی مان حداقل یک نفر را میشناسیم که صدای بسیار زیبایی داشته باشد و به زیبایی سخن بگوید. همه ما از شنیدن صدای این افراد لذت می بریم حتی گاهی اصلا به آنچه که می گویند دقت نمی کنیم. فقط دلمان می خواهد این افراد صحبت کنند. اکثر بازیگران بزرگ هم همینطورند .همه ما به همان اندازه که از بازی این بازیگران لذت می بریم از شنیدن صدای آن ها هم لذت خواهیم برد.
اصول و تکنیک‌های بیان
بیان هم مانند خیلی چیزهای دیگر دارای اصول و تکنیک است. در ادامه به این اصول و تکنیک‌ها اشاره می‌کنیم.
تنفس درست و کنترل صحیح آن
تلفظ درست
تقویت ارتعاش
تشدید و اغراق حرکات صورت
سرعت و تأکید آواها
انعطاف‌پذیری صدا
ادای کلمات پیچیده مانند خیجج خیجا …یا…ریلل ریلا …
و در آخر با صدای رسا همه این‌ها را تکرار کند.
تنفس درست و کنترل صحیح آن
همیشه در شروع تمرین‌های بیان نفس کشیدن مهم‌ترین کاری‌ست که باید انجام دهید. دم و بازدم را از دیافراگم گرفته و خارج کنید. دیافراگم چیست؟ دیافراگم قسمت مهم بدن است که خیلی از مردم آن را نمی‌دانند و نمی‌دانند اصلاً چنین چیزی در بدن وجود دارد. اگر می‌خواهید تنفس درست از دیاف را ببینید می‌توانید به نفس کشیدن نوزاد و شناگرهای حرفهایی دقت کنید.
اصول بیان در بازیگری
اصولاً مردها هم از دیافراگم نفس می‌کشند خصوصاً در مواقعی که فریاد می‌کشند اما خیلی از آن‌ها به این موضوع آگاه نیستند. برای تنفس بهتر، لازم است هفته‌ای یک‌بار شنا کنید. همچنین با خودتان جلوی آینه تمرین کنید که آیا درست نفس می‌کشید یا نه. البته به یک معلم خوب نیازمندید تا اشکالات را به‌درستی برطرف کند تا بتوانید کلمات را درست ادا کنید. کلاس‌های بیان به شما کمک می‌کند تا جملات طولانی را بتوانید بدون کم‌آوردن نفس به‌خوبی ادا کنید. این کار نیاز به تمرین مداوم دارد. تمرین‌هایی که استادانش می‌دهند. تنفس درست باعث می‌شود صدای شما درست به بیرون هدایت شود.
تلفظ درست
درست تلفظ کردن کلمات یا جملات به تکرار آن به صورت‌های مختلف خیلی کمک می‌کند. روی روانی گفتار خود کار کنید. منظور از روان بودن این است که بتوانید یک‌زبان را به خوبی و با سرعت طبیعی و بدون مکث زیاد در گفتارتان صحبت کنید. برای تلفظ درست نیاز به یکسری اصول دارید که عبارت‌اند از:
تمرین آواهای مختلف
کلمه‌هایی که ممکن است در گفتنش دچار لکنت شوید را بلند و با اغراق تکرار کنید مانند: ر ل، ب پ، ج ژ، خ ز …
بعضی‌اوقات جمله‌هایتان را آهسته بگویید و بعضی‌اوقات سریع برای گفتن کلمات صورت خود را مچاله کنید و دوباره به حالت عادی برگردانید
همه‌ی این‌ها به شما کمک می‌کند تا تلفظ درست را یاد بگیرید و با خیال راحت ادا کنید.
تقویت ارتعاش
ارتعاشات صدا به تنفس درست ارتباط دارد. و اینکه با کلمات به‌صورت طولانی باید بازی کنید. ارتعاش صدا را تنها با خواندن آواز می‌شود انجام داد. در کل آواز خواندن در بیان مسئله بسیار مهمی است. در تلفظ هم نقش اساسی دارد. آواز خواند هم باید با اصولی خاص باشد. مثلاً آهنگی باید خواند که کلمات تکراری در آن زیاد باشد. مانند: لای رولت رنده لیمو رفته … و شبیه این اما این را به صورت‌های مختلف باید خواند و با آن حالت‌های مختلف را تست کرد.
ارتعاش صدا باید طوری باشد که به پرده‌های صوتی آسیب وارد نکند. هنرجو یا بازیگر باید فرق حنجره و دیافراگم را از طریق همین ارتعاشات تشخیص دهد. او باید این را بداند که بعضی از حرف‌ها باید توی سرش خوانده شود و بعضی‌ها از حنجره. برای تقویت هم کم‌کم باید تلاش کرد. خیلی‌ها یک‌شبه ره صدساله را می‌خواهند بروند اما این غیرممکن است. هر کسی نمی‌تواند بازیگر بزرگی شود یا این‌طور بگویم که به‌راحتی نمی‌شود اتفاق بیفتد.
تشدید و اغراق حرکات صورت
برای اینکه بتوانیم کلمات یا جملات را درست ادا کنید اول باید دانه‌دانه حرف‌ها را بلند و با اغراق دهان و چشم تکرار کنید. سعی کنید روبروی آینه بایستید و همه چیز را تشدید کنید. حتی چند روز در خانه هم حرف می‌زنید با اغراق باشد. حتی اگر بقیه به شما بخندند. در کلاس‌های بیان و بدن بعضی از استادان شغل‌هایی مانند گدا یا شغل‌هایی که به بیان کمک می‌کند را پیشنهاد می‌کنند که در خیابان انجام دهند. به عقیده من بیشترین چیزی که به بیان درست کمک می‌کند گفتن کلمات سخت و جملات طولانی است که به‌صورت اغراق گفته شود. حتی در زندگی عادی و این‌طور گفتن باعث می‌شود تمام ماهیچه‌های صورت تقویت شود. نمونه بارز این مبحث، جیم کری است.
تکنیک های بیان در بازیگری
سرعت و تأکید آواها
بعضی از بازی‌های بازیگران را اگر نگاه کنید می‌بینید اصلاً آکسان‌ها را درست نمی‌گذارند. زیرا کسی این اشتباهات را به آن‌ها نگفت. یا آن‌قدر فکر می‌کنند که درست زندگی می‌کنند و بیانشان درست است و همه تأییدشان می‌کنند که نیازی نمی‌بینند این وضعیت را تغییر دهند. یا حتی کلاس‌های بیان و بدن را حتی یک‌بار هم تجربه نکردهاند. چه‌بسا خودشان هم‌کلاس‌های این‌چنینی می‌گذارند. ولی باید گفت عمر این بازیگران کوتاه است و تا مدتی کوتاه در ذهن مخاطبان می‌مانند. بازیگری می‌تواند ماندگار شود که این مراحل را تجربه کرده باشد.
همان‌طور که می‌دانید بعضی ازجمله ها یا کلمات باید با سرعت آرام گفته شود و بعضی‌ها تند. مانند این جمله: (به‌عنوان‌مثال دو دختر در خانه تنها هستند و ظرفی قدیمی را شکستند و مادر پشت در منتظر است تا در را باز کنند.) در این موقعیت قطعاً باید دیالوگ‌ها تند و واضح گفته شود. یا موقعیت‌های خیلی سخت‌تر و پیچیده‌تر مانند دزدی از یک مکان سخت، در این قسمت دیالوگ‌ها باید با سرعت اما آرام گفت شود. و منظور ما از تأکید چیست؟ اینکه یک جمله مانند: (بخشش لازم نیست اعدامش کنید) را چگونه و چند بار می‌شود گفت…
بخشش، لازم نیست اعدامش کنید
بخشش لازم نیست، اعدامش کنید
بخشش…لازم نیست… اعدامش کنید.
بخشش لازم نیست، اعدامش کنید؟
و خیلی جمله‌های این‌چنینی را می‌توانید تمرین کنید. این ساده‌ترین جمله برای مثال بود و می‌بینید چقدر سرنوشت یک انسان را تغییر می‌دهد.
انعطاف‌پذیری صدا
اصولاً از قدیم می‌گفتند بازیگر باید بتواند به چند صورت صحبت کند. به‌عنوان‌مثال وقتی نقش کمدی را برایش در نظر می‌گیرند باید به صورتی حرف بزند که بتواند بخنداند یا انگار ذاتاً کمدین است. برعکس در نقش جدی هم همین‌طور و خیلی نقش‌های دیگر. اما تمرین‌هایی که برای این کار می‌شود انجام داد این است که فیلم‌های مختلف را ببیند و نقش‌های متفاوت را تست کند. برای خودش بازی کند. بهترین پیشنهاد برای شما دیده فیلم‌های آل پاچینو و رابرت دنیرو و مارلون براندو است که انواع و اقسام نقش‌ها را با بهترین کیفیت در بازی‌هایشان می‌شود پیدا کرد. انعطاف صدا اصولاً به تمرین زیادی نیاز دارد و خیلی‌ها آن‌قدر از این کار لذت می‌برند که شوهای کمدی برگزار می‌کنند تا مردم را بخنداند و اوقات خوشی را برایشان رقم بزنند.
اما بعضی‌ها دوست دارند نقش‌های مختلف را امتحان کنند. خیلی هم موفق هستند و انعطاف‌پذیری را به اوج می‌رسانند. درواقع یک بازیگر باید بتواند این تمام حس‌ها را همراه با صدایی که برایش تعیین‌شده بگوید. مثلاً یک بازیگر زن باید نقش یک پیرمرد را بازی کند، برای تمرین این نقش و صدا باید با پیرمردها نشست و برخاست داشته باشد. تا ببیند چطور می‌شود صدای آن‌ها دربیاورد و باورپذیر باشد. این نیاز مبرم به تمرین زیاد دارد. و خیلی صداهای دیگر که به این آسانی نیست و در اینجا تأکیدم بر گوش کردن است.
ادای کلمات پیچیده
همان‌طور که گفته شد حرفهایی که همخوانی آن‌ها با هم سخت است و شما نمی‌توانید بگویید را به هم بچسبانید و بلندبلند تکرار کنید. در حروف الفبا این حرف‌ها تا حدودی مشخص شده است. اصولاً استادان بیان جدولی مشخص می‌کنند که این کلمات در آن گفته می‌شود. تکرار آن برای بیان واجب است مثلاً مجری در پخش زنده باید مسلط به این حرف‌ها و کلمات باشد تا اشتباه نکند و این کلاس‌ها و تمرین‌ها به او کمک می‌کند. کسانی که دندان‌های خرگوشی دارند و یا کسانی که بعضی از حرف‌هایشان مانند سین را با اغراق ادا می‌کنند باید تمرین‌های ادای کلمات پیچیده را انجام بدهند تا حداقل این مشکلاتشان کم‌رنگ‌تر شود.
و در پایان باید گفت که بازیگری بهترین می‌شود و در ذهن‌ها می‌ماند که به اصول بازیگری خصوصاً اصول و تکنیک‌های بیان و بدن مسلط باشد.
گرد آورنده وتنظیم: امیر محمد حسنوند
منابع
1.فنون بازیگری-نورالدین استوار-انتشارات سروش-1360
2.کارهنرپیشه روی نقش-ترجمه پرویزتاییدی-نویسنده استانیسلاوسکی-انتشارات پیام-1354
3.مقاله ی اینترنتی در مورد بازیگری از سایت حوزه هنری استان کردستان(تهمینه جهانگیری)
برخی ازمنابع مورد استفاده در منابع بالا:
حرفه ی من ( سرگئی اوبراتسوف)
کارگردانها از تئاتر میگویند(ماریا ام دلگادو- پل هر تیاج)
بازنگری در بازیگری(فیلیپ ب.زاریلی)
تئاتروهمزادش(آنتونن آرتو)